Homilie door Bisschop Lode Van Hecke 19 maart 2025 : Feest van de heilige Jozef

Beste Broeders, zusters en broeders, de eerste bemerking die ik moet horen als iemand over de heilige Jozef spreekt is: we weten toch niet veel over hem. Ik kan dat natuurlijk niet ontkennen. Maar je hoeft niet veel woorden over iemand te horen om iets fundamenteels over hem te vernemen. En dat doen we in het evangelie van vandaag.
 
Het begint met een ontroerend mooi zinnetje. “Jakob was de vader van Jozef, de man van Maria, en uit haar werd geboren Jezus die Christus genoemd wordt.” De heilige familie is een zeer menselijke familie. Jozef had een vader, die Jakob heette. Dus Jakob en zoon Jozef. Komt er geen licht in ons op? Ik denk aan het verhaal van aartsvader Jakob en zijn geliefde zoon Jozef, de dromer, die door zijn broers verkocht werd en tenslotte in Egypte terecht kwam, in slavernij. Maar… hij wordt vicekoning, de vertrouweling van de farao. Dit is het langste verhaal in het boek Genesis, dertien hoofdstukken. Een echte roman. Ook onze Jozef, de man van Maria, is een dromer en hij zal naar Egypte moeten vluchten. En Jezus zal koning worden, zelfs Koning der Koningen… Christus-Koning. Het was een goed idee die eerste zin te laten fungeren als inleiding op het verhaal van de geboorte van Jezus, met Jozef als pleegvader, de “voedstervader” van Jezus. Ook Jozef, de zoon van aartsvader Jakob, voedde zijn volk. Hebben wij geen voedstervader nodig, vandaag? Hebben we geen grote honger naar levenszin en redding?
 
Om aan zijn roeping te voldoen moet Jozef – de man van Maria – bepaalde kwaliteiten hebben., kwaliteiten die hij zal doorgeven in de opvoeding van Jezus. In de eerste plaats onderscheidingsvermogen. We zien bij Jozef vandaag hoe zo’n onderscheidingsproces verloopt.
 
Het eerste is: eerlijk en integer zijn. Jozef bemerkt dat Maria zwanger is. Niet van hem. En dat kan niet. Jozef is een integer persoon. Jozef kan nu tonen hoe wetsgetrouw hij is. Hij moet Maria wegsturen en dat zal hem in aanzien doen stijgen. Maar hij wil de witte ridder niet spelen. Hij wil ook niet impulsief reageren. Hij zal de situatie in stilte oplossen. Uit respect voor Maria. Hij begrijpt er trouwens niets van. Hoe kan dat bij Maria gebeurd zijn?  Maar anderzijds: hoe kan Jozef rechtschapen blijven?
 
Onderscheiden is zich niet overhaasten. Jozef laat er een nacht over gaan. Tijd brengt raad. Slapen maakt dat we onszelf loslaten. En dan kunnen andere – soms betere – gedachten naar boven komen. We lezen dat in de volgende woorden:  “Ter­wijl (Jozef de situatie) overwoog, verscheen hem in een droom een engel van de Heer.” Overwegen en aan God de mogelijkheid geven zijn wil te openbaren. Dromen is zijn greep op de werkelijkheid loslaten. Aan een mens die zijn eigen krachten te rusten legt, kan God fluisteren met een engelenstem, met de stem van een bode, een boodschapper van Godswege. Dan horen we de goede geest. Ook vandaag nog heeft God zijn boden, zijn engelen. Als we maar tot rust komen, tot innerlijke vrede, zodat we het goddelijk gefluister kunnen horen.
 
Hij die kan luisteren zoals Jozef, hoort dan wat een mens niet zelf kan beramen. De toekomst die God ons aanreikt is een nieuwe toekomst. We kunnen beter naar God luisteren dan naar onze behoefte aan erkenning en succes. Onszelf kortzichtig in het centrum plaatsen compromitteert eerder de toekomst van de wereld! En dat het om toekomst gaat blijkt al uit de manier waarop de engel Jozef aanspreekt. Jozef werd in het eerste vers nog “zoon van Jakob” genoemd – naar de naam van zijn vader. Daarna wordt hij “Jozef, zoon van David” genoemd. Zoon van koning David, die bijna duizend jaar vroeger regeerde. Jozef krijgt dus niet alleen een plaats in zijn familiale stamboom, namelijk als de zoon van Jakob. Hij is ook zoon van David. Dankzij Jozef zal Jezus een uitgelezen plaats krijgen in de lange tijdslijn die heilsgeschiedenis wordt.
 
De eerste wee elementen zijn dus: integer zijn en Gods stem overwegen. Het derde element om goed te onderscheiden is, vertrouwend op de Heer, alle schrik laten varen. “Jozef, zoon van David, wees niet bevreesd Maria, uw vrouw, tot u te nemen”. Zal Jozef zijn opdracht aankunnen? “Wees niet bevreesd!” Jozef zal die aansporing nog nodig hebben in zijn leven. Ook Maria zal meer dan eens gerustgesteld moeten worden. En Jezus zal dezelfde woorden van de engel gebruiken als hij zich tot zijn leerlingen richt. “Weest niet bevreesd” zal bij hem een terugkerend thema zijn. Zou Jezus ook dat basisvertrouwen niet geleerd hebben bij zijn aardse ouders? Zij hadden er ervaring mee.
 
Het vierde is: God laten vruchtbaar zijn. De engel zegt: “Het kind in haar schoot is van de heilige Geest.” Die woorden zijn in hun letterlijkheid natuurlijk alleen toepasbaar op Maria en Jezus. En toch kunnen we ons afvragen of er ook op dat punt geen voortgezette incarnatie is in ons leven. Wat wij voortbrengen (wat wij “baren”), is dat alleen ons eigen maaksel of tevens vrucht van de heilige Geest? De Geest heeft immers zijn eigen vruchten en die ontvangen wij alleen als gave, als genade. Paulus heeft die vruchten van de Geest beschreven in zijn brief aan de Galaten (5, 22-23).
 
De boodschap van de engel gaat verder: “Zij zal een zoon ter wereld brengen die gij Jezus moet noemen, want Hij zal zijn volk redden uit hun zonden.” Jezus (Ye[ho]shua) betekent: “God redt”. In de naam van Jezus is de hele boodschap van het christelijk geloof al samengevat. Is een van de mooiste gebeden niet: Heer Jezus, wees ons genadig. Kyrie Ièsou, eleison?
 
Het vijfde element om te onderscheiden is: de boodschap effectief uitvoeren. Met andere woorden: gehoorzamen. “Ontwaakt uit de slaap deed Jozef zoals de engel van de Heer hem bevolen had.” Jozef krijgt de kracht om te gehoorzamen, om zijn opdracht in praktijk te brengen. Jozef zal niet langer geneigd zijn om de realiteit naar zijn hand te zetten. Hij is nu soepel genoeg om zich aan te passen aan Gods aanwijzingen. Jozef leert ons anders in het leven te staan, op een manier die sommigen zal onthutsen, maar niet ons als we maar Gods Geest aan het werk laten. Jezus zal zich ook daarin de waardige zoon van zijn vader – zijn pleegvader – tonen!
 
Ik herhaal even: onderscheiden betekent: (1) integer en rechtvaardig zijn; (2) Gods woord overwegen; (3) alle schrik laten varen; (4) God laten vruchtbaar zijn; (5) gehoorzamen.
 
En om te eindigen nog dit: iedereen weet dat Paus Franciscus iedere dag zijn grootste zorgen op een papiertje schrijft en die onder het beeldje van een slapende Jozef schuift. Jozef is dus niet alleen de patroon van goede slapers en koene dromers maar ook van hen die moeten onderscheiden in moeilijke omstandigheden. Een goede patroonheilige voor ons land! We mogen alle vertrouwen in hem hebben. 

Dank u, heilige Jozef. Je bent ook onze pleegvader, opvoeder en voorbeeld.